Doŭhi čas bylo niezrazumiela, jak roznyja razumnyja dziadźki pišuć lacinkaj, bo jany nikoli nie raskryvali svajich sakretaŭ. Nadyjšoŭ čas pahliadzieć na vantroby tajamnicy. Vieĺmi chutka ty daviedaješsia, jak ža jany heta robiać, i što zdabyć simvaly bielaruskaj lacinki našmat praściej, čym heta zdajecca niaŭzbrojenym mozgam.
Usia sprava ŭ tym, što heta choć i prosta, alie nie zusim vidavočna. A voś zdabyvać lacinku my budziem pad Windows 2000/XP, jak pad najboĺš raspaŭsiudžanyja i zručnyja dlia hetaha sistemy. Kali ŭ ciabie Windows 95/98, to raju adrazu ž pakinuć ideju pisać lacinkaj, bo narmaĺna tam rabić heta niemahčyma. I nienarmaĺna taksama. A kali ŭ ciabie liubaja jinšaja sistema, to, spadziajusia, tabie liohka budzie abahuĺnić pryviedzienyja tut ideji.
Nasamreč, sposabaŭ šmat. Tamu prapanuju tabie jich, a tvaja zadača — vybrać najboĺš zručny i prydatny. Pajechali!
Sposab nuĺ: kanviertavaĺnicki
Našto lamać sabie halavu, kali možna prosta napisać kirylicaj toje, što treba napisać lacinkaj, uziać jaki-niebudź kanviertatar tekstu z kirylicy ŭ lacinku i prosta pierahnać patrebny kavalak tekstu? Možna. Alie heta niecikava. Da taho ž, kali treba pisać lacinkaj čaściej za dva razy na hod, sposab robicca niazručnym. Tym boĺš, kiryličnaj raskladki moža prosta nia być. I jašče adzin admoŭny momant: na siońniašni dzień nie isnuje ŭniviersaĺnaha kanvertatara, jaki b nie naparoŭ pamylak u jakoj-niebudź spiecyfičnaj kanstrukcyji, tamu paślia daviadziecca ŭsio praviarać uručnuju i vypraŭliać znojdzienyja pamylki. Niachaj jich vieĺmi, vieĺmi niašmat, alie časam jany trapliajucca.
Sposab adzin: tabličny
Ukliučaješ „Tablicu simvalaŭ” (Start › Run › „charmap”). Vybiraješ jaki-niebudź unicode’avy šryft (napryklad, Tahoma), a nabor simvalaŭ vyznačaješ jak „Unicode”. Paśliadoŭna vylučajučy patrebnyja simvaly i naciskajučy „Vybrać” skladaješ slova. Paślia ciśnieš „Kapijavać”, i skladzienaje slova trapliaje ŭ bufier abmienu. Ad hetaha momantu jaho možna ŭstavić u kožnuju prahramu praz Redahavańnie › Ustavić, abo prosta nacisnuŭšy Ctrl+V.
Taksama možna kapijavać z tablicy simvalaŭ nia ŭsie simvaly, a toĺki tyja, što majuć dyjakrytyčnyja znaki, a astatnija ŭvodzić z klavijatury. Heta nia toĺki spraščaje ŭvod, alie i pryśpiešvaje jaho.
Sposab dva: aŭtazamienavy
Dlia hetaha spatrebicca MS Word. Chaj heta budzie Word XP. Filasofija nastupnaja: kali naciskaješ peŭnuju paśliadoŭnaść klavišaŭ, Word jaje zamianiaje na jinšuju. Skažam, chaj Word zamianiaje spalučeńni „s^” na „š”. Dlia hetaha adkryvaješ akno Servis › Aŭtazamiena i dadaješ adpaviednaje pravila. I tak dlia ŭsich litaraŭ lacinki, jakija niemahčyma ŭvieści z klavijatury. Simvaly z dyjakrytyčnymi znakami možna kapijavać z „Tablicy simvalaŭ”.
Rehistar litaraŭ Word karektuje aŭtamatyčna, tamu dastatkova ŭvodzić toĺki pravily dlia malieńkich litaraŭ. Varta zaznačyć, što dlia kožnaj movy Word maje svoj sloŭnik aŭtazamieny. I pravily aŭtazamieny buduć pracavać toĺki z tekstam toj movy, dlia jakoj jany byli stvoranyja. Movu tekstu možna vyznačyć u dyjalogu Servis › Mova › Vyznačyć movu. Časam zamiena adbyvajecca nie adrazu: paślia ŭvodu nastupnaj litary abo paślia nacisku prahalu.
Taksama karystajučysia prahramaj MS Word možna ŭvodzić dyjakrytyčnyja znaki praz Ustavić › Simval. Hety sposab vieĺmi padobny da pieršaha.
U jinšuju prahramu tekst možna skapijavać, napryklad, praz bufier abmienu.
Sposab dva z palovaj: UniRedavy
Pa sutnaści, heta taja samaja aŭtazamiena, alie sposab adroźnivajecca ad papiaredniaha tym, što realizujecca pry dapamozie nievialikaj biasplatnaj prahramki UniRed. Apošniuju viersiju prahramy možna ŭziać na staroncy https://www.sourceforge.net/projects/unired/. Padrabiaznaja instrukcyja pa naladcy i vykarystańni lacinki ŭ pragramie pryviedjenaja ŭ pieršakrynicach. Da taho ž pieršyja siem punktaŭ raździelu „Padrychtoŭka” choć i zdajucca niezvyčajna skladanymi, jich možna pračytać prosta dlia aznajamlieńnia, u tym liku i sa sposabami dadavańnia i redahavańnia ŭlasnych spalučeńniaŭ simvalaŭ.
Sposab try: raskladkavy
Alie jak pišuć narmaĺnyja liudzi? Naciskajuć na klavišu i atrymlivajuć litaru. I nijakich tablic, kapijavańniaŭ i kanviertavańniaŭ. Našto patrebnyja ŭsie hetyja vyčvareńni, kali možna prosta naciskać na klavišy?
Usio, što dlia hetaha treba — raskladka klavijatury. I, jak ni dziŭna, jaje navat možna znajści. Pa adrasie https://www.zedlik.com/lacinka/pragramy/kbdbeltp/ možna ŭziać raskladku bielaruskaj lacinki „Belarusian (Latin) Programmers”. Jana źjaŭliajecca zvarotna sumiaščaĺnaj z raskladkaj anhlijskaj movy, akramia dvuch akaličnaściaŭ: klavišy „`” i „~” źjaŭliajucca miortvymi, to bok pracujuć nastupnym čynam. Paślia nacisku na adnu z hetych klavišaŭ sistema zapaminaje, jakaja klaviša byla nacisnutaja, i čakaje nacisku nastupnaj. Spalučeńnie simvalaŭ, jakoje atrymajecca paślia nacisku dźviuch klavišaŭ, systema šukaje ŭ admyslovaj tablicy simvalaŭ, jakaja adpaviadaje pieršaj nacisnutaj klavišy z pary. Peŭnym kambinacyjam adpaviadaje peŭnaja litara z dyjakrytyčnym znakam.
Usie jany pryviedzienyja ŭ apisańni samoj raskladki. Kali spalučeńnie simvalaŭ u tablicy nia znojdziena, viartajucca abodva ŭviedzienyja simvaly: toj, jaki adpaviadaje miortvaj klavišy, i toj, jaki adpaviadaje klavišy, nacisnutaj paślia jaje. Kab atrymać prosta simval, jaki adpaviadaje miortvaj klavišy, treba paślia jejnaha nacisku nacisnuć na prahal. Litary bielaruskaj lacinki, jakija ŭtrymlivajuć dyjakrytyčnyja znaki, uvodziacca z vykarystańniem miortvych klavišaŭ. Choć na slovach heta vyhliadaje skladanym, u sapraŭdnaści ŭsio vieĺmi prosta. Dastatkova pierakanacca samomu.
Alie ŭ raskladcy praduhliedžanyja dva sposaby ŭvodu litaraŭ, jakich nie chapaje na standartnaj klavijatury. Druhi sposab — adnačasovy nacisk spalučeńnia klavišaŭ AltGr i jakoj-niebudź jašče, jakoj adpaviadaje taja ci jinšaja litara ci simval. Schiemy pryviedzienyja ŭ apisańni raskladki.
Jašče adna aĺternatyŭnaja raskladka — Belarusian (Latin) (Custom) — maje litary bielaruskaj lacinki raźmieščanyja zamiest niačasta ŭžyvaĺnych simvalaŭ. Hetuju raskladku ŭžo našmat ciažej vykarystoŭvać u jakaści aĺternatyvy raskladcy anhlijskaj movy z mahčymaściu ŭvodu ŭsich litaraŭ bielaruskaj lacinki, alie choć heta zrabić i mahčyma, raskladka maje svaje pliusy i minusy.
Takim čynam, kali ty vyrašyš spynicca na hetym sposabie ŭvodu litaraŭ, to možaš vybrać sabie raskladku pa svajim guście. Ustaliavańnie raskladki ŭ systemu nie vyklikaje nijakich ciažkaściaŭ i padrabiazna raśpisanaje ŭ fajlach apisańnia, jakija možna znajści ŭ pakunku raskladki. A vykarystoŭvać jaje — jak i liubuju jinšuju raskladku klavijatury: naciskać na klavišy i atrymlivać vynik.
Sposaby čatyry i piać
Uvohulie, pryviedzienaha tekstu ŭžo chopić, kab zrabić nialiohki vybar. Alie jašče zastajucca dva varyjanty, jakija, biezumoŭna, možna vykarystoŭvać, alie stadyja jichniaj padrychtoŭki da vykarystańnia krychu ciažejšaja za ŭsie razhliedžanyja. Alie, mahčyma, tabie taksama varta jich pasprabavać.
Jość takaja fajnaja prahramka Parawin XP, jakaja paślia svajoj integracyji ŭ sistemu dazvaliaje stvarać ulasnyja raskladki, takija, jakija chočaš ty, ź liubymi znakami i simvalami. Nichto nie pieraškaždaje stvaryć sabie i raskladku dlia lacinki. Adzinaja prabliema — prahrama kamiercyjnaja, i dzie jaje ŭziać ja nia viedaju. Tamu spasylki nie pryvodžu.
I apošni sposab. Na staroncy https://www.pravapis.org/download_by.asp možna ŭziać jašče adnu raskladku lacinki dlia Windows 2000/XP. Raskladka idzie ŭ vyhliadzie dll-fajlu, jaki treba skapijavać u sistemnuju tečku, abnavić śpis movaŭ u rejestry i dadać movu z novaj raskladkaj. Uvieś praces ustaliavańnia padrabiazna raśpisany. Adzinaje, litary z dyjakrytyčnymi znakami raźmieščanyja na klavijatury nia vieĺmi lagična.
Lyžka dziohciu
Biezumoŭna, ŭsio heta bylo b vydatna, kali b nia toje, što na śviecie niama nivodnaha šyroka raspaŭsiudžanaha adnabajtavaha kadavańnia, jakoje b utrymlivala ŭsie litary bielaruskaj lacinki. A voś tut pačynajucca prabliemy. Prabliemy z tym, što chacia pierachod na Unicode na ŭzroŭni apieracyjnaj sistemy adbyŭsia, jašče isnuje šerah pragramaŭ, nie raźličanych na šmatbajtavyja kadavańni. Mahu skazać, što vykarystoŭvać lacinku tam budzie prosta niemahčyma. Dobra toje, što papuliarnych siarod takich pragramaŭ vieĺmi mala. Ź inšaha boku, peŭnyja pragramy, jakija deklarujuć i padtrymlivajuć šmatbajtavyja kadavańni na ŭzroŭni kodu, nasamreč vykarystoŭvajuć sposab uvodu, jaki zaliežyć ad kadavańnia. Adnabajtavaha kadavańnia, jakoje adpaviadaje peŭnaj movie. I heta ŭ pieršuju čarhu prabliema mienavita kadavańniaŭ. Choć prahrama maje unicode’avy interface z boku kodu i vykarystoŭvajecca unicode’avy sposab uvodu, usie pieravahi Unicode hubliajucca pry vykarystańni movazaliežnaha ŭvodu. Simvaly, adsutnyja ad simvalaŭ movy ŭvodu, ŭvieści pry dapamozie raskladki prosta niemahčyma. Alie byŭ vyjaŭlieny sposab, jaki dazvaliaje ŭ boĺšaści vypadkaŭ abyjści heta abmiežavańnie. Kali patrebny tekst napisać u jakoj-niebudź prahramie, dzie Unicode calkam padtrymlivajecca (skažam, Notepad abo Word), a paślia skapijavać jaho praz bufier abmienu ŭ takuju prahramu, to tekst budzie pieradadzieny biez skažeńniaŭ.
Ja nia budu pryvodzić nazvy hetych pragramaŭ. Jany jość, i pra heta prosta treba viedać. Liuboje nieadekvatnaje ŭsprymańnie lacinki jakoj-niebudź prahramaj — heta ŭ boĺšaj stupieni prabliema z apracoŭkaj Unicode ŭ hetaj prahramie. Prahramy abnaŭliajucca i pierapracoŭvajucca. I ŭsio idzie da taho, što karystacca liubym interface’am budzie adnoĺkava zručna: lacinkaj, kirylicaj ci arabicaj.
Update ad 25 śniežnia 2006
Z raskladkaj „Belarusian (Latin) Programmers” byla zaŭvažanaja adna cikavaja akaličnaść. Pieršapačatkova jana technična hruntavalasia na bielaruskaj movie i ŭ sistemu stavilasia jak dadatkovaja raskladka bielaruskaj. Alie kali pierakanać raskladku, što jana nasamreč źjaŭliajecca raskladkaj adnoj z centraĺnajeŭrapiejskich movaŭ, i, adpaviedna, pastavić u sistemu pad adnoj z takich movaŭ (a heta vuhorskaja, poĺskaja, rumynskaja, slavienskaja, sierbskaja lacina, charvackaja abo českaja), raskladka pačynaje vydatna pracavać u boĺšaści prahramaŭ, jakija dahetuĺ jaje nie razumieli. Prabliema ŭźnikaje chiba što toĺki ź litaraj «ŭ», zamiest jakoj možna vykarystoŭvać litaru «ú». Vialiki krok napierad, chacia prabliemy jašče calkam nia vykliučanyja. Raskladka abnoŭlienaja da viersii 1.1, alie dlia jaje ŭstaliavańnia ŭ sistemu patrebna vydalić papiaredniuju viersiju.
Vialiki dziakuj Macieku Królu, jaki heta zaŭvažyŭ.
j.Zedlik, https://www.zedlik.com/
Kamientaryj
Z’micier 2006-11-15 16:49:30:
Файны сайт, годная справа! Дазнаўся пра вас з CD :B:N:. Перакананы, што вашая праца прынясе плён. Лацінка - найважнейшы набытак крывіцкае традыцыі, пагарджаючы лацінкай, мы звужаем наш цывілізацыйны абсяг і пазбаўляем мову рэдкай магчымасці бытавання ў двох правапісах. Звяртаюся да “лацінаскептыкаў”: будзьце рэалістамі, не спрабуйце супрацьстаяць натуральнаму развіццю мовы. Кірыліца не знікне і не “пакрыўдзіцца” з прычыны пашырэньня лацінкі, а вось магчымасці і сфера ўжытку роднай мовы толькі пашырацца!
Kamientaryj
“Дазнаўся пра вас з CD :B:N:”
Мабыць не ты(вы) адзiн 😊 ))
Kamientaryj
[…] Heta čalaviek piša pra Lacinku.org. Pryjemna časam razumieć, što ty nie adizn. […]
Kamientaryj
Шкада. Чалавека. Усякае божае стварэнне — эксклюзіўна.
Kamientaryj
Aliaksandar Navicki 2007-01-22 16:15:00:
Boĺšaść liudziej, dlia jakich bielaruskaja mova čužaja, majuć padobnuju pazicyju.
Jana pakazaĺnaja. Tamu nie kasuju hetaha kamentara. Chaj liudzi zachodziać, dumajuć.
Kamientaryj
Dziakuj vialiki! )
Budu vuczycca lacinke ))
Imia (abaviazkova)
E-mail (Abaviazkova - nia budzie bačny inšym)
Tvoj kamentar (źmienš | paboĺš)
Dazvolienyja tagi: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <code> <em> <i> <strike> <strong>
Papiaredni prahliad: ...